"Kod istinskog čoveka duša pokriva telo" (Niče).
+++
Umetničko delo avangardne umetnice Đine Pane (Gina Pane, 1939-1990) pripadalo je liniji takozvanog ekspresionističkog body art-a, i spada u kontekste radikalnog aktivizma. Osnovni događaj njene umetnosti je bol na sopstvenom telu: površinsko ili dubinsko samo-ranjavanje (nanošenje posekotina po čitavom telu, zasecanje jezika i usana; uspinjanje lestvama na čijim su lestvicama metalne oštrice koje su se urezivale u njene gole tabane i dlanove; ležanje na 5cm iznad plamena sveća duž celog tela; ispijanje vrelog mleka; ili simbolične predstave oslepljivanja (povezi preko očiju), i simbolične predstave smrti tela i truljenja pokrivanjem svog tela i lica crvima...)
Njeno delo je svakako bilo ponuđeno raznim kontekstualizacijama metaforičnosti i višeslojnosti značenja tela, ranjivosti tela, pola, nagona, agresivnosti, lepote, ružnoće, bola, bolesti, uživanja, mržnje, poniženja, žrtve, kazne, patnje, majčinstva, nesvesnog, fantazije, usamljenosti, osećanja, saosećanja, seksualnosti, homoseksualnosti, smrti. Međutim, njeno delo nije simulacija stanja ili mimetička predstava-u-odnosu-na referencu (realnost, podsvesno, nesvesno), predstava na kojoj se prethodno ili naknadno konstruišu smisao, značenja i vrednosti (njeno delo kao simptom duševnog stanja preveden u fizičko i vizuelno; njeno delo kao sublimacija ega; njeno delo kao paralelizam nesvesnom; njeno delo kao dešifrovanje uspomena iz detinjstva; njeno delo kao dekodiranje kulturnog koda erotizacije i seksualizacije). Jer njeno delo ne "prikazuje" i ne "znači" nešto drugo; ono nema preneseno značenje ili "višak značenja". Naprotiv, ono je ontološki i egzistencijalno originalna stvarnost - sudbina njenog tela. Ta stvarnost nema više značenja od količine krvi i intenziteta bola. Možemo nalaziti razna značenja bola kao metafore, ali njen bol je stvaran i ta stvarnost je jednoznačnost bola. Jer delo može biti udvojeno u tumačenje, ali bol njenog tela (originalno delo) je od početka do kraja intimistički doživljaj, koji, kao takav, ne spada u umetničku angažovanost koja računa na uopštavanja stvarnosti u analitičke i ideološke kategorije – političke, kulturne, društvene, istorijske, ekonomske, biološke, seksualne, psihološke, religijske; jer ono što ostaje izvan ovih kategorija, ono što ostaje neapstrahovano, je njen bol. Njeno telo nije estetička forma ekstenzije ovih kategorija, nego kraj njihove ekstenzivnosti. Njeno telo je završetak svih interpretacija, ukidanje teorije i muk tumačenja. Bol ne može biti apstrahovan, saopšten, predstavljen, objašnjen, shvatljiv; jedino proživljen.
Rane na telu Đine Pane se nisu morale desiti, one su njeno slobodno biranje sudbine.
Otac Serafim Platinski je rekao da će strahota psihičkih iskušenja u poslednjim vremenima biti jednaka fizičkom stradanju mučenika prvih vekova hrišćanstva! Da li delo Đine Pane ovo najavljuje, na svoj način, njenim telom koje je postalo reč? (Njeno delo i nastaje iz nemogućnosti za pozitivne predstave; u tome je i snaga apokaliptičnog realizma njenog dela). Da li je krvarenje njenog tela apofatička tvrdnja o duši? Da li je samo-ranjavanje izbijanje duše na površini tela, iradijacija bola duše na telu. Da li su posekotine na njenom telu psihografija naše anestezirane egzistencije? Da li je stradanje supstancija strasti, i bol supstancija užitka? Da li smo u bezizlaznom kruženju između bola i zadovoljstva, kruženju koje je sudbina promašaja suštine zadovoljstva, nakon što smo princip zadovoljstva zamenili principom ne-nezadovoljstva (izbegavanja patnje i bola)? Da li je njen bol sudbina opšte kulture hedonizma koja počiva na ritualizaciji principa ne-nezadovoljstva i njegovoj društvenoj proizvodnji, potrošnji i razmeni? Da li je njeno delo pokajni kanon? Da li našu sudbinu Đina prima na sebe u iskupiteljsko-isceliteljskom ritualu lokalizovanja našeg duševnog bola na sopstvenom telu, žrtvenom preuzimanju bola (krivice, kazne?) na sebe, ritualu koji vodi do simboličnih ili brutalno stvarnih granica njenog sebe-poništenja? Da li je ukidanje (svog) tela kao uporišta individualnosti jedina mogućnost istinskog zajedništva? Da li je i kako istinsko zajedništvo uopšte moguće? Kako da zaista oslobodim sebe za drugog (oslobodim drugog od sebe)?
Đina je dala njen odgovor; njeno telo je njen odgovor. Umesto "razumevanja" i "uživanja" u moralnim i estetskim proverenostima, Đina Pane nam, slično jurodivima, otkriva učestvovanje u sudbini Božanskog, kao "sablazan" za "posmatrače": telo, obnaženost, prezrenje, odbacivanje, stradanje, bol, rane, krvarenje, bogoostavljenost, sebe-poništenje.
"I videsmo Ga; ne beše ni obličja ni lepote u Njega." (Is. 53,2)
Možda, zaista, u našem post-hrišćanskom veku, Duh diše gde Crkva ne očekuje, i tamo pruža dar jurodivosti onima koji su spremni da ga prime kao krst. Kod nje naša priroda trpi stvarnu promenu. To je odlazak do kraja naše prirode, gde su naša nemoć i nedostajanje. Tek tu, u dostizanju kenotičkog stanja, ispražnjenja, telo transcendira u dušu.
Telo je integritet duše. Svaki događaj tela je događaj duše. Bol, bolest, seksualnost, smrt, jesu egzistencijalne drame duše, ekstatični događaji tela u kojima se zbiva njena sudbina. Bol je iskušavanje krajnosti tela, smrt početak metafizičnosti. Vaskrsenje tela je "savršetak" metafizičnosti tela.
Njeno delo je svakako bilo ponuđeno raznim kontekstualizacijama metaforičnosti i višeslojnosti značenja tela, ranjivosti tela, pola, nagona, agresivnosti, lepote, ružnoće, bola, bolesti, uživanja, mržnje, poniženja, žrtve, kazne, patnje, majčinstva, nesvesnog, fantazije, usamljenosti, osećanja, saosećanja, seksualnosti, homoseksualnosti, smrti. Međutim, njeno delo nije simulacija stanja ili mimetička predstava-u-odnosu-na referencu (realnost, podsvesno, nesvesno), predstava na kojoj se prethodno ili naknadno konstruišu smisao, značenja i vrednosti (njeno delo kao simptom duševnog stanja preveden u fizičko i vizuelno; njeno delo kao sublimacija ega; njeno delo kao paralelizam nesvesnom; njeno delo kao dešifrovanje uspomena iz detinjstva; njeno delo kao dekodiranje kulturnog koda erotizacije i seksualizacije). Jer njeno delo ne "prikazuje" i ne "znači" nešto drugo; ono nema preneseno značenje ili "višak značenja". Naprotiv, ono je ontološki i egzistencijalno originalna stvarnost - sudbina njenog tela. Ta stvarnost nema više značenja od količine krvi i intenziteta bola. Možemo nalaziti razna značenja bola kao metafore, ali njen bol je stvaran i ta stvarnost je jednoznačnost bola. Jer delo može biti udvojeno u tumačenje, ali bol njenog tela (originalno delo) je od početka do kraja intimistički doživljaj, koji, kao takav, ne spada u umetničku angažovanost koja računa na uopštavanja stvarnosti u analitičke i ideološke kategorije – političke, kulturne, društvene, istorijske, ekonomske, biološke, seksualne, psihološke, religijske; jer ono što ostaje izvan ovih kategorija, ono što ostaje neapstrahovano, je njen bol. Njeno telo nije estetička forma ekstenzije ovih kategorija, nego kraj njihove ekstenzivnosti. Njeno telo je završetak svih interpretacija, ukidanje teorije i muk tumačenja. Bol ne može biti apstrahovan, saopšten, predstavljen, objašnjen, shvatljiv; jedino proživljen.
Rane na telu Đine Pane se nisu morale desiti, one su njeno slobodno biranje sudbine.
Otac Serafim Platinski je rekao da će strahota psihičkih iskušenja u poslednjim vremenima biti jednaka fizičkom stradanju mučenika prvih vekova hrišćanstva! Da li delo Đine Pane ovo najavljuje, na svoj način, njenim telom koje je postalo reč? (Njeno delo i nastaje iz nemogućnosti za pozitivne predstave; u tome je i snaga apokaliptičnog realizma njenog dela). Da li je krvarenje njenog tela apofatička tvrdnja o duši? Da li je samo-ranjavanje izbijanje duše na površini tela, iradijacija bola duše na telu. Da li su posekotine na njenom telu psihografija naše anestezirane egzistencije? Da li je stradanje supstancija strasti, i bol supstancija užitka? Da li smo u bezizlaznom kruženju između bola i zadovoljstva, kruženju koje je sudbina promašaja suštine zadovoljstva, nakon što smo princip zadovoljstva zamenili principom ne-nezadovoljstva (izbegavanja patnje i bola)? Da li je njen bol sudbina opšte kulture hedonizma koja počiva na ritualizaciji principa ne-nezadovoljstva i njegovoj društvenoj proizvodnji, potrošnji i razmeni? Da li je njeno delo pokajni kanon? Da li našu sudbinu Đina prima na sebe u iskupiteljsko-isceliteljskom ritualu lokalizovanja našeg duševnog bola na sopstvenom telu, žrtvenom preuzimanju bola (krivice, kazne?) na sebe, ritualu koji vodi do simboličnih ili brutalno stvarnih granica njenog sebe-poništenja? Da li je ukidanje (svog) tela kao uporišta individualnosti jedina mogućnost istinskog zajedništva? Da li je i kako istinsko zajedništvo uopšte moguće? Kako da zaista oslobodim sebe za drugog (oslobodim drugog od sebe)?
Đina je dala njen odgovor; njeno telo je njen odgovor. Umesto "razumevanja" i "uživanja" u moralnim i estetskim proverenostima, Đina Pane nam, slično jurodivima, otkriva učestvovanje u sudbini Božanskog, kao "sablazan" za "posmatrače": telo, obnaženost, prezrenje, odbacivanje, stradanje, bol, rane, krvarenje, bogoostavljenost, sebe-poništenje.
"I videsmo Ga; ne beše ni obličja ni lepote u Njega." (Is. 53,2)
Možda, zaista, u našem post-hrišćanskom veku, Duh diše gde Crkva ne očekuje, i tamo pruža dar jurodivosti onima koji su spremni da ga prime kao krst. Kod nje naša priroda trpi stvarnu promenu. To je odlazak do kraja naše prirode, gde su naša nemoć i nedostajanje. Tek tu, u dostizanju kenotičkog stanja, ispražnjenja, telo transcendira u dušu.
Telo je integritet duše. Svaki događaj tela je događaj duše. Bol, bolest, seksualnost, smrt, jesu egzistencijalne drame duše, ekstatični događaji tela u kojima se zbiva njena sudbina. Bol je iskušavanje krajnosti tela, smrt početak metafizičnosti. Vaskrsenje tela je "savršetak" metafizičnosti tela.
Đina Pane je umrla 1990. godine od raka. Neka Gospod spasi dušu njenog tela!
No comments:
Post a Comment